آقای کارشناس!

آقای کارشناس!


برنامه "نود"، بدون شک یکی از بهترین و " تاثیرگذارترین" برنامه های تلویزیون ایران بوده و هست و این موضوع، از تعداد مخاطبان ثابت و همینطور تداوم چندین ساله این برنامه، بخوبی مشخص است. بحث تاثیرگذار بودن این برنامه، صرفاً به برنامه های ورزشی محدود نیست. در حقیقت، عادل فردوسی پور با روش خاص خود در اجرای این برنامه، روش نقد جدی و بی تعارف (یا لا اقل کم تعارف!) و وادارکردن مسئولین به پاسخگویی را وارد عرصه تلویزیون ایران کرده و نقد و پرسش از مسئولین را از حالت یک تابو به در آورد. بی راه نیست اگر ادعا کنیم که بسیاری از برنامه های نقد‌گونه و پرسشگرانه صدا و سیما – از "گقتگوی خبری شبکه دو" با اجرای خوب مرتضی حیدری گرفته تا "نگاه یک" محمود احمدی، و از "دایره طلایی" جاودانی گرفته تا "نقد یک" و "نقد خنده" اکبر نبوی- هریک به نوعی از "نود" و شیوه "غیر محافظه کارانه" عادل فردوسی پور، تاثیر پذیرفته اند.

صد البته این موضوع، به معنای بی نقص و عاری از خطا دانستن این برنامه پر مخاطب نیست. کما اینکه در مقاطعی از سالیان مداوم پخش آن، شاهد افت و خیزهایی نیز بوده ایم. و البته نباید فراموش کنیم که دلیل بسیاری از این افت و خیزها را باید در فشارها و اعمال نفوذهایی جستجو کرد که از سوی اقشار مختلف این جامعه "نقد گریز" – از بازیکن و مربی و سرپرست تیم گرفته تا مدیر باشگاه و کمیته داوران و فدراسیون و حتی مسئولین سیاسی!- بر عادل فردوسی پور وارد شده اند. با این وجود، شاید بزرگ ترین نقطه قوت "نود" آن بوده و هست که به رغم همه این مشکلات، "عادل" هرگز از جاده "عدل و انصاف"، منحرف نشده (لا اقل تعمداً و آگاهانه)، و به محافظه کاری و سهل انگاری نیز روی نیاورده است.

اما متاسفانه اخیراً شاهد موضوعی هستیم که می تواند بسرعت از ارزش و اعتبار این برنامه کاسته و آنرا در حد سایر برنامه های "به ظاهر" تحلیلی صدا و سیما، تقلیل دهد؛ و آن چیزی نیست جز پوشاندن قبای "کارشناس" بر تن همه کسانی که چند صباحی در عرصه فوتبال، فعالیت داشته اند.

متاسفانه بارها و بارها شاهد حضور برخی داوران بازنشسته به عنوان کارشناس داوری این برنامه وزین بوده ایم که به روشنی مشخص بوده که کمترین اطلاعی از "آخرین و جدیدترین" قوانین داوری مصوب فیفا ندارند. و با علم به این موضوع، حتی از اعتماد به نفس کافی برای اظهار نظر "کارشناسی" نیز برخوردار نیستند. کافیست به پاسخ های آنان در مقابل درخواست های فردوسی پور مبنی بر ارائه نظر کارشناسی دقت کنیم. اکثر قریب به اتفاق این پاسخ ها با عبارت کلیشه ای "به نظر من" آغاز می شوند. استفاده از چنین عبارتی در جایگاه ارائه نظر "کارشناسی"، به هیچ روی به معنای فروتنی صاحب نظر نیست؛ بلکه صرفاً نشان از عدم اعتماد به نفس کافی در وی دارد؛ چراکه بدین ترتیب، تنها راه را برای توجیه اشتباه احتمالی خود هموار می کنند تا در صورت نیاز، با اعلام اینکه "این صرفاً نظر شخصی من بوده"، خود را از پاسخگویی رهایی بخشند.

حال آنکه نباید فراموش کرد که هنگامی که فردی از جایگاه "کارشناس"، اعلام نظر می کند، آنچه که کمترین اهمیتی ندارد، نظر "شخصی" اوست. مجری و مخاطب، فقط و فقط خواستار شنیدن نظر "کارشناسی" مبتنی بر قوانین مربوط به بحث (در اینجا، قوانین داوری فوتبال، مصوب فیفا) می باشند و نه نظر شخصی آقای کارشناس.

این موضوع در برنامه "نود" تنها به کارشناسان داوری محدود نمی شود، بلکه متاسفانه شاهد استفاده از فوتبالیست هایی که به تازگی خود را بازنشسته کرده اند نیز (‌ به عنوان "کارشناس فوتبال") هستیم؛ که خود بحثی مفصل می طلبد.

اما آیا براستی صرف حضور چند ساله فردی در میادین فوتبال (به عنوان بازیکن یا داور)، کافیست تا وی را "کارشناس" بنامیم؟ آیا با وجود کارشناسانی همچون امیر حاج رضایی، نصیر زاده و دکتر سیار و امثالهم، استفاده از این قبیل ناکارشناسان در این این برنامه، ضرورت و یا حتی توجیهی دارد؟ آیا ارزش دارد که فردوسی پور به جهت نرنجاندن خاطر برخی افراد، کیفیت برنامه شناخته شده و وزین خود را دچار افت کیفی و نقصان کند؟

درآخرین برنامه پخش شده نود، شاهد بودیم که کارشناس محترم داوری در زمینه درک "بزرگتر بودن عدد هفتصد هزار از هشتاد هزار" با مشکل مواجه بود! و یا برای درک اهمیت حضور همزمان دو توپ در زمین بازی و آنهم در منطقه هجده قدم! و نیز در تشخیص فرد خاطی درصورت حضور دوازده نفر در زمین، ناشی از تعویض بازیکن! و قص علی هذا.

در پایان ذکر این نکته ضروریست که چه بسا هریک از میهمانان این برنامه، در جایگاه تخصصی و گذشته خود به عنوان بازیکن یا داور، فردی بسیار موفق و معتبر و شناخته شده نیز بوده باشند؛ اما امر "کارشناسی"، بحثی کاملاً جداست که با استفاده نا بجا از این افراد به عنوان کارشناس، نه تنها به شعور مخاطب توهین شده و کیفیت برنامه دچار افت می شود، بلکه به حیثیت برنامه و حتی خود این میهمانان محترم نیز لطمه وارد می گردد.

باشد که عادل در گزینش کارشناسان برنامه، با دقت و وسواس بیشتری عمل کرده و کماکان کیفیت برنامه "نود" را به عنوان یکی از برترین برنامه های تولیدی صدا و سیما، حفظ کند.